Абай Құнанбайұлының қазақтардың рухани дамуына қосқан үлесі туралы

Абай Құнанбайұлы – ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы қазақ халқының ірі ойшылдарының бірі, ол қазақ руханиятының дамуына және қазақ халқының қазіргі заманғы менталитетін қалыптастыруға үлкен үлес қосқан адам. Ол өзінің барлық шығармашылық қызметімен және өзінің өмірімен қазақ халқының көшпелі өмір салтынан қалалық өмірге көшуіне ықпал етті.

Абай Құнанбайұлы ұлы ойшыл және ақылды адам ретінде қазақ халқы оқшау өмір сүре алмайтынын, оның бүкіл адамзаттың бір бөлігі екенін, сондықтан әлемдік өркениеттің жолымен жүруі керек екенін түсінді. Сондықтан ол өз халқына көмектесуге тырысты. Ұлы Абай қазақ даласына білім принципін адам өмірінің негізі ретінде енгізіп, оны даму мен өркендеу принципімен байланыстырды.

Ол жалқаулық, надандық сияқты адамның жамандықтарына қарсы болды. Сол кездегі қазақтардың алғашқысы әлемдік мәдениеттің контексіне ене алды, оның баға жетпес байлығын игере алды. Ол бірінші болып қазақтарды өмірдің мәні мен құндылығын, адам бақытын түсінудің жаңа тәсілін қабылдауға шақырды. Абай Құнанбайұлы адам бойындағы ең бастысы оның адамгершілігі, жанашырлығы, достығы, махаббаты екенін уағыздады. Жақсылықты жамандықтан ажырата білу, ізгілік пен қайырымдылықты басшылыққа алу.

Ұлы Абай рухани мәдениет мәселелерінде оны тарих негізінде дамыту керек деп есептеді, бірақ сонымен бірге ашық болып, жағымды мысалдардан үйренуге шақырды. Бұған мысал ретінде оның 45 шығармадан тұратын «Қара сөздер» фундаменталды еңбегін айтуға болады. Бұл еңбекте тарих, педагогика, адамгершілік, рухани даму және құқық мәселелерін Ұлы Абай қамтиды. Абай Құнанбайұлының еңбектері қазақ ренессансының қайнар көзі рөлін атқарды, құнарлы топырақ құрды және мүмкін болған жағдайда қазақ халқының тарихи тәжірибесін ұрпақтан-ұрпаққа сақтауға көмектесті.

Абай Құнанбайұлы рухани мәдениет саласында халықтың болашақ үшін өздерінің ішкі жауапкершілігін сезінген көптеген зиялы қауым өкілдерімен бірге дамудың негізгі катализаторы болды. Оның мұрасы біздің заманымыздағы барша қазақстандықтар үшін рухани қайнар көзі болып табылады. Абай Құнанбайұлының өзі рухани және ғылыми тұрғыдан дамитын болашақ азаматтың керемет әрі лайықты бейнесі болды.

Абай Құнанбайұлының қазақ халқының рухани мәдениетіндегі рөлі орасан зор және баға жетпес. Қазіргі уақытта өзекті болып келе жатқанын айту керек. Абай Құнанбайұлы және оның шығармашылық қызметі кез-келген адамзат қоғамы оның рухани және тарихи тамырларын ұмытпауы керек және үнемі ғылыми теориялық және практикалық білімге ұмтылуы керек екенін дәлелдеді.

Керімсал Жұбатқанов